Özellikle bizim jenarasyonlarda olan manik halde bir mutlu olma güdüsü var. Bence çoğumuzun tatmin olamayışının, her başarıyı bir sıçrama tahtası gibi görmemizin altında yatan da bu bizi nefessiz bırakan mutlu olma takıntısı. Öz değerimizi o kadar çok dışsal confirmationlara bağlıyoruz ki, olanı sevmeyi unuttuk. Örneğin ben organik market gezmeyi, evime alacağım her gıdayı en iyi neresi yapıyorsa üşenmeden gidip o lokasyondan almayı seviyorum; fakat en son ne zaman bunu yaptım hatırlamıyorum. Bu jenarasyona dair eleştirdiğim her özellik bende var, başka türlü de nasıl varolabiliriz bilmiyorum, bize öğretilmedi. Kişisel gelişim kitaplarında da her daim huzurlu ve mutlu olmak sanki doğal bir statemiş gibi lanse edildiğinden dolayı; en ufak bir huzursuzluk bile bizlere veba’ymış gibi geliyor. Instagrama girdiğimde veya TikTok izlediğimde (evet utanarak söylüyorum beni bir TikTok hesabım var) gördüğüm her şeye aynı anda sahip olan insan profili bana ilham vermekle beraber aşırı derecede yormaya da başladı.. Mükemmelliyetten çok sıkıntıları normalleştirmemiz gerekiyor. Kötü hissedince neden böyle hissediyorum sarmalına girmektense, bugün de biraz böyle oldu diyebilmek en büyük kişisel gelişim bence.

Öyle bir çağda yaşıyoruz ki, sanki her şeyi aynı anda elde etmek zorundaymışız gibi. Ama inanın ne günlük hayatımızda karşılaştığımız kişiler, ne sosyal mecralarda takip ettiğimiz influencerlar; kimse aslında her şeye sahip değil. Algı operasyonu üzerinden yönetilen yaşamlarımızda bunu hatırlamak çok zor, farkındayım.. Mükemmel görüntülerimizin dışında bizlerden beklenilen; 30 yaş altında Forbes 30 Under 30 eşleniği bir yere konumlanmamız, sağlıklı beslenmemiz (ki bu arada bunun için de ciddi bir meal prep time’ı gerekiyor), ailelerimizle yeterli vakit geçirebilmemiz, bunları yaparken kendi anlam arayışımıza da devam ediyor olmamız, mesleğimizle alakalı global trendleri takip ediyor olmamız ve tüm bunları yaparken yorulmamamız aksine çok mutlu olmamız.. Bu alanların hepsinde yüzde yüz olamadığı için bana gelen arkadaşlarıma hep söylediğim şey; aslında kimsenin ne yaptığıyla alakalı bir fikrinin olmadığı. Bir amacınızın olması çok güzel ama maalesef çok değişkenli hayatlarımızda destinasyonu belirlesek de oraya ulaşırken çizdiğimiz rotaya nadiren sadık kalabiliyoruz.

Bunlara değinmiş olmam tabii ki de gerçekliğimizi değiştirmeyecek. Ancak zaman ayırıp okuyanların şunu bilmesini istiyorum ki, çoğumuz elimizden gelenin en iyisini yapıyoruz. Örneğin az önce; çok az tanıdığınız birinin yazısına girdiniz belki bir faydası olur diye, bu bile kendinize sadakatinizi göstermez mi? Belki yaptıklarımız zihnimizin içinde sürekli konuşup duran iç seslerimiz için yeterli değil; ama sandığımızın aksine iç seslerimiz her zaman doğruyu söylemez. İç seslerimiz (eğer Tibette yaşayan bir guru ya da yetkin bir psikolog değilseniz) sadece kendi yaşamımızdaki olayların örüntüsünden ve hormonlarımızın o günkü modundan oluşuyor. Objektif olarak bakmayı başarınca; gündeki 24 saatin 8’ini uykuya; 9’unu işe, 1’ini spora, 1 buçuk saatini de yola ayırdığımızı düşünürsek; şu ana kadar yaptıklarımız, kendimize her yarım saatte bir koyduğumuz KPI’lardan çok daha değerli. Hala bazı şeyleri yapamadığınızı düşünüyorsanız, hayatınızla alakalı net bir hedefiniz yoksa bu sizi “yetersiz” değil, “insan” yapar.

Kişisel gelişimin saçmalıklarından biridir, ihtiyacımız olmayanlardan arınmayı öğretmek yerine bizi daha fazlasını istemeye zorlar.

Detachment nedir? Hayatin bana daha iyisini sunamayacağına inandığım için elimdekini bırakmak istemiyorum demektir. Bağımlı değil bağlı ol klişesini bir tarafa bırakırsak: detachment aslında kendine, hayata ve Allah’a güvenmemektir. Kendine güvenmezsin, çünkü içindeki durumdan daha iyi bir duruma geçerken karşılaşacağın limbo ile nasıl baş edeceğini bilemezsin; hayata güvenmezsin çünkü hayatını sadece içinde bulunduğun snapshotla yargılarsın ve büyük resimde hangi derdinin neye hizmet edeceğini bilemezsin, Allah’a güvenmezsin çünkü elinde inatla tuttuğun isi/ ilişkiyi/ toksik arkadaşını bir bırakabilirsen sana çok daha iyisini verebileceğini anlayamazsın. Aslında detachment kendi içinde bir paradokstur. Hem daha iyisini istersin ama hem de şu anda elindekini kaybetmekten de korkarsın. Ve sırf korktuğun için sıkı sıkı tuttuğun her şey bir gün mutlaka dikenleriyle ellerini acıtmaya baslar. Bilerek gelmekte olduğunu görmediğin şey sonunda dayanılmaz hale gelince işte o zaman yapılacak en vasat şey hayati ve Allah’ı suçlamaktır. Bu tarz bırakamama -iŞi, ilişkiyi, arkadaşı- söylemlerini duyduğumda en başta bir yadırgarım. Çünkü anlık bir acıdan kaçmak için tüm hayatını gerçekten miserable bir şekilde geçirme fikri bana IQ geriliği belirtisi gibi gelir. Ama bu muhtemelen hepimizin yasam döngümüzde kolektif olarak en az bir kez yaşadığımız yanılsamalardan biridir: olmayanı olmasını istediğimiz şekilde görür, kendimizi inandırırız ve bazen bunu spiritual bullshite bile evriltip çekim yasası süsü vererek zorla isteriz. Kişisel gelişimin saçmalıklarından biridir, ihtiyacımız olmayanlardan arınmayı öğretmek yerine bizi daha fazlasını istemeye zorlar. Geçenlerde bir podcastte duydum, “Belki de Allah’ın seni layık gördüğünden çok daha azını istiyorsun ve bunu sana vermediği için de kızıyorsun.” Unutma, sen hayatinin çok küçük bir kısmını, çok küçük bir açıdan görüyorsun. Büyük resimde neyin nasıl konumlandığını bilemezsin. Bunu bilmediğimiz için de olaylarla ilgili anlık değerlendirmeler yapmak çok vasat geliyor bana. Vasat dediysem de, bu anlık değerlendirmeleri ben de sik sik yapardım zamanında. Ama geçenlerde çok sevdiğim bir insan (bunu okuyorsa onun bilgisine çok hayran olduğumu bilsin:), “Biraz beklersen olaylar zaten iskambil kağıdı gibi önüne dökülecek” dedi, “şu an bir değerlendirme yapman için çok erken çünkü elinde hiçbir data yok” diyerek de ekledi. Türk dizilerinde neden sürekli drama vardır biliyor musunuz? Çünkü bizim insanimiz damarlarındaki Akdeniz kanından ötürü çok çabuk tepkimeye girer. Olaylar çok çabuk gelişir, pireler deve olur. Beklerse teker teker kartların önüne açıldığı masayı dağıtır gider, sabırsızdır. Uzun süredir günlük tutuyorum (uzun sure=tüm hayatim) geçenlerde eski yazdıklarımı okuyunca sunu fark ettim, zamanında tam bir katastrofi, hatta hayatin sillesi olarak yorumladığı her şey aslında benim için bir blessingmis -daha iyi bir eğitim, daha yüksek özgüven ve yeterlilik kazandırmış. Kısacası hayata güvenmek gerekiyor. Önümüzü göremediğimizde bile. Bazıları hayati araba sürmeye benzetiyor. Bence alakası yok çünkü araba kullanırken en azından belli bir mesafeye kadar görüş açımız oluyor. Ancak hayatta öyle değil. Olasılıklar çok daha fazla. Ve ihtimaller gerçekten tahayyül ettiğimizden bambaşka olabiliyor. O yüzden de inatla bizim için iyi olan bir fantezi kurgulayıp kafamızda ona inanmaktansa, gerçeklerden keyif almayı ögrenip bazen yaşamın trajikomikligine gülmeye davet ediyorum sizi. Odağınız kadar büyütürsünüz insanları ve olayları. Bunun farkındalığını kazanınca: hayatınızdaki aktörlerden, karakteri ağır basmayan herkes zaten kafanızda da önemini yitiriyor. Kendi gerçekliğinizi ve öz değerinizi tam anlamıyla kanıksayabilince zaten başkaları için ne gereğinden kotu ne gereğinden iyi düşünmeye yeriniz olmuyor çünkü…

Sevgiyle

En yakın arkadaşıma fanatizmle hayatımı interprete ettirmeye çalışmadığım zamanlarda, tanıdıklarım karşısında oldukça iyi bir dinleyiciyim diyebilirim. Cephede atağa karşı savunma yapar gibi anlatılanlara nasıl akıllıca cevap vereceğinin muhasebesini yapan bir jenerasyonda bence dinleyebilmek çok sıkı bir özellik. Fakat tüm gerçek dinleyicilerin de bildiği gibi, genelde bizlere periyodik aralarla anlatılanlar, anlatanın yaşamındaki ana temanın farklı karakterlerle tekrardan kurgulanmasından ibaret oluyor.

İnsanlar aynı döngüleri A-B-C kişileriyle farklı settinglerde tekrar tekrar yaşıyor, buna da “talihsizlik” diyorlar.  Öz farkındalığı düşük olmak her ne kadar cehalet mutluluktur mitini yaşatsa da, düşük bir öz farkındalık insanın elinden kaderini kontrol edebilme gücünü alıyor ve hayatını -her ne kadar klişe bir ifade olsa da- kişinin “başına gelenlerden ibaret” kılıyor.  İki sene önce YouTube üzerinden şema terapiyle tanıştım. Benim için hem çok iyi hem oldukça talihsiz oldu diyebilirim. Böylelikle kendi yaşamımda tekrarlayan paternleri fark etmemle birlikte, çevremin de aralıksız döngülerde tekrarlayan yaşam öykülerini gördüm.. Ve tıpkı bir şeyi fark ettikten sonra kayıtsız kalmanın imkansızlığı gibi,  artık kendi yaşam öykümde ve çevremdekilerin hayatlarında ortak paternlere karşı umarsız kalamamaya başladım. Şema terapinin amacı, yaşam öykümüzde tekrar eden senaryoların hangi ortak karakter özelliğinden evrildiğini analiz etmek. Çok baside indirgenmiş bir örnek olsa da, değersizlik inancı benlik çekirdeğine yapışmış bir insanın tüm hayatı boyunca başkaları tarafından “değerlisin” sözünü işitebilmek adına inanılmaz eforlar sarfetmesi fakat her eforla daha da kendini küçültmesidir “şema”. Çünkü önünde sonunda adamın çevresindekiler kendilerinden takdir almak adına gösterilen bu çabaların yoğunluğundan ve sürekliliğinden güç alarak, adamın eforlarını kendilerine hak görür. Çevrenin bu tutumu, adamdaki değersizlik hissini azaltmaz, aksine pekiştirir.. “Self conscious” kelimesini negatif anlamda kullansak da, hayatımıza yön veren çekirdek duyguları analiz ederken “self conscious” olmak zorundayızdır… “Self consicous” olmanın negatif çağrışımının altında yatan gizli neden duygusal farkındalığın sebep olabileceği o muhteşem dönüşümden önce, kişinin tüm savunma mekanizmalarının farkına vardırtarak kendine oluşturduğu kavramsallaşmış benliğini paramparça etmesidir. Fakat kendi hayatımızı kendi kelimelerimiz, kendi davranışlarımız ve inançlarımızla idame ettirirken ve içinde bulunduğumuz kaos artık bizim konformist yerleşkemize dönüşmüşken, bir anda yaşam alanımıza yabancılaşıp içinde bulunduğumuz durumun analizini yapabilmek çok zor. Bunun en iyi ilacıysa zeki dostlar edinmek. Yanlış anlamayın, ne kadar çok arkadaşınız varsa siz pekala o kadar iyi ve uyumlu bir insansınız manasında demiyorum bunu (bu aksine kabına göre şekil alıyorsun demenin kibar şekli olurdu). Demek istediğim, IQsuna güvendiğiniz insanlara izin verdiğiniz konularda yorum getirmesini istemeniz sizin faydanıza olur. Çünkü kendi kelime dağarcığınızın kısıtlı kaldığı durumlarda, içinde bulunduğunuz durumsallığı onlar kendi farklı lügatlarıyla anlatmaya başlar size. Kısaca aynı eserin fransızca ve ingilizce çevirilerinde nasıl farklı üsluplar ortaya çıkıyorsa, hayatınızı farklı bir üsluptan dinlemek iyi gelebilir, aynı temaları yüzünüze çarpan kör noktalarınıza farkındalığınız artar bu şekilde. Şunun altını çizeyim, bunu akıl dilenmek manasında söylemiyorum. İçinde bulunduğunuz duruma farklı bir narrative getirir zeki dost. Ve bir noktada arkadaşlık tanımınız, suya sabuna dokunmadan gündelik işler üzerine birbirinizi uyuşturan bir sohbetten ziyade, güncel statüsko değerlendirmelerine evrilir. Tabii ki arada tek gündemin Black Friday indirimi olduğu buluşmalar da olacaktır, ama esasen yaşam amacı comply etmektense özünü bulmak olan dostla kahve içmenin keyfi de bambaşkadır. Yani zeki dost sizin şemalarınızı gören bir dosttur ve bunu söyleyebilecek audicitysi olan biridir. Peki hayatımızdaki durumsallıkları nasıl paylaşırız bir başkasıyla ki bizim döngülerimizi görsün? Leonard Cohen’in de aklımıza kazıdığı meşhur sözünde olduğu gibi, “There is a crack, a crack in everything That’s how the light gets in.”. Yani eğer biriyle paylaşacaksanız bu “hata”larınızı, hataların çirkin olmadığını anlamak gerek. Kendinize dair hiçbir şeyin çirkin olmadığını idrak ettiğinizde ancak gerçekten bir başkasının sizi anlamasına müsaade edebilirsiniz. Aksi halde başkalarının size en ufak bir yorumu dikişi kapanmamış ameliyat izine parmak atılması gibi irite eder sizi. Bir bakıma paradoksal olsa da şemalarımız üzerinde çalışmaya cesaret edebilmek için sahip olmak zorunda olduğumuz anlayış seviyesine geldiğimizde aslında şemaları da çözmüş oluyoruz.

Bu aralar sözlü şarkı dinleyemediğimi fark ettim. Ben hiçbir zaman sözlere dikkat etmedim galiba. Çünkü her müzik dinlediğimde kendimi çevremden soyutlamayı başardım, hayallerimde ben apayrı bir yerdeydim, ya da geçmişteydim, yanlışlarımı doğruya çeviriyordum… Özetle  bu itirafı kendime yapabildikten sonra enstrümental çok daha fazla ilgimi çekmeye başladı. Sanki ruhun kendi şişesinden aşağı döküldükten sonra zeminde oluşturduğu inanılmaz renklerin şarkısı gibi gelmeye başladı klasik. Yani aslında paramparça ve dağınık, ama çok estetik bir bozulmuşluk. Her sözlü müzik hayatla ilgili kesin bir kanının ürünü değil midir. Hem sözlere nasıl güvenilir ki?  Kendi aklımda bile milyon sonuca başka milyon şekilde gelebilirken, hayat üzerine yapılan acemi saptamaları dinlemek bana artık eskisi kadar keyif vermiyor. Belki de uzun süredir kendimi dinlemeyi unuttuğum için bu aralar klasik müziği kendimi dinleme aracı olarak görmeye başladım. Bence hayatın bazen küçük mucizelerini, bazen melankolilerini, bazen yıkılan umutlarını ve bazen de olmaz denilen her şeyin olabilirliğini klasikten daha güzel anlatan bir müzik türü yok. Fakat en çok şuna üzülüyorum ki, klasik müziği de klasik edebiyat gibi tekeline almış insanlar var.  Ve açıkçası şunu merak ediyorum, ruhları dinlediği müzikle caka satacak kadar derinliksiz insanlar bu müzikleri duyduklarında akıllarına ne getiriyor olabilir? Zihninde derin duygu ve düşüncelere ev sahipliği yapmayan hiçimse bu iki genre’yı da idrak edemez. Böyle böbürlenen insanlar yüzünden yıllardır klasiğe önyargılı olduğumu fark edince daha çok sinirleniyorum.

Çağrışım yaptıramayan bir müzik; klasik ya da değil, her zaman boştur bence. Tıpkı diğer insanlara sempatimizin çıkış noktası gibi, müzikte de bizim bir parçamızı taşıdığını düşündüğümüz parçalardan haz duyuyoruz. “Klasik” tabirinin geçmişten gelen prestijini, klasik dinliyorum veya klasik edebiyat okuyorum diyerek kullanarak böbürlenenlere normal dışı bir öfke duyuyorum, çünkü bir insanın gözünün içine baka baka yalan söylemeye benziyor bu. Kitap okurken kahramanın hissettiklerini anlayacak deneyimi henüz edinmemiş olanlar, veya benim gibi psikoloji nerdlerinin psikologların bahsettiği duygu durumlarını okurken kendinden bir şeyler bulamayanlar; keyif alamaz kitaptan ve müzikten. Ve bir türü dinliyorum, bir tarzda edebiyat okuyorum diyecek kadar sığ olan insanların da bu iki sanattan da kitaptan ve müzikten kesinlikle hiçbir şey anlamadığını düşünüyorum. Etrafında mükemmel insan algısı yaratmaya bu kadar meyleden insanlar, ruhun asimetrikliğini anlatan bu tarz müziklerden veya kitaplardan keyif almaya yapısal olarak müsait değiller. Zaten buradan çıkarımlar yapabilmek için ruhun biraz burnunun sürtülmesi gerekiyor; ki aşınmaların aşinalığı uyansın içimizde.. Yani önkoşul kendi ruhumuzun yozlaşmış yerlerini kanıksamak..Lacan’ın tabiriyle, ötekinde kendimizin yansımasını görmek gibi, klasikte de farklı olayların ruhun aynı köşesini sürttüğü bestecilerin parçalarıyla bağ kurabiliyoruz.

Sözü uzatmadan kendi ruhumun şarkıları gibi hissettiğim beş parça bırakıyorum. Mutlaka dinleyin, tabi size keyif vermek zorunda değil; hikayesi farklı olanların melodileri de apayrı olabiliyor..

A Fragment of My Soul- Invadeble Harmony

Vivaldi Variation (Arr. For Piano) -Antonio Vivaldi, Florian Christl

Dance For Me Wallis- Abel Korzeniowski

Lament- Invadable Harmony

Serenade- Franz Schubert, Eugene Ormandy, Philadelphia Orchestra

Kendimle ilişkimin linear ve upward ilerlemesi zorunluluğu olmadığını öğrendiğimden beri, seçtiği dersin finalinin olmadığını final haftası öğrenen bir öğrenci gibi rahatım. Bazen kafamın içinde durmadan konuşan kızı susturmayı başarabiliyorum, sesi çok yüksek çıktığında ve kontrolü ele geçirdiğinde farkına varıyorum onun. Konuşmasına fırsat verdiğim için de kendimi kutluyorum. Çünkü genelde her şey çok yolunda rolü, bir şeyleri kabul etmekten daha kolay geliyor. Ve kabul edelim, bu rolü hepimiz çok güzel oynayabiliyoruz. İlla ki yalan söylemekten bahsetmiyorum; duyguya bağımsız, hissiz gülümsemelerde profesyonelleştiyseniz, bu rolünüzün uzantısı olabilir. En kötü tarafı şu ki, başkalarıyla birlikte kendimize de oynuyoruz. Taktığımız maskeler var evet. Ama bazen bu maskeleri içselleştiriyoruz ve aynaya bakarken dahi çıkarmıyoruz. Beni en çok düşündüren kendimize oynadıklarımız. Şunu fark ettim ki, sahte mutluluklar yaşamaktansa hakiki bir üzüntü yaşamak çok daha kalenderce. Çok daha rahat değil ama. İçinizdekiyle konuştuğunuzda (ki bu da sadece delilere özgü değildir, fakat sadece deliler bunu sesli yapar); yolunda gitmeyenlerin bir listesini veriyorsa elinize, araya reklamlar almadan yolunda gitmeyenleri kanıksamak gerek diye düşünüyorum. Post Traumatic Stress Disorder tanımına baktığımızda da zamanında çözümlenmemiş her konunun yanardağ patlaması şeklinde yaşamda delikler açabildiğini görüyoruz zaten. Kendi devinimlerimiz ve eforumuzla gerçekten iyi şeyler yapmak istediğimiz hayatlarımızda, bugünün problemlerini sessizce yarına öteleyip, yarın gelince de şaşırmış ve bu olanları hak etmemiş bir mağdur rolü oynamak; en çok kendimize saygısızlık.

Fakat inkar etmeyelim ki, içimizdeki ses her zaman doğruyu söylemeyebiliyor. Problemleri saptasa da, bazen fazla sert konuşuyor. O zamanlar için herkesin hayatında o sesin dediklerini aktarabilecek ve beraber değerlendirebilecek kadar güvendiği insanlar olması gerekiyor bence. Ben eskiden bu cümleye katiyen karşı çıkardım mesela, bu risk almak demek sonuçta ve güvenli sahalarda oynamak suni de olsa bir huzur getiriyor yaşamlarımıza. Ama nasıl ki bir çiçek sırf kuraklığa alıştığı için su almayı reddederse büyüyemez, alışkın olmadığımız fakat bize iyi geleceğini içten içe bildiğimiz şeylere sürekli bir dirençle aslında kendi gelişimimize ket vururuz. Kabul, birine kendimizle ilgili derin şeyleri paylaşabilmek, suni bir günlük problem anlatmaktan çok daha zor. Dopdolu bir amfide provasız şarkı söylemek gibi hissettiriyor. Oysa söylemeye başladıktan sonra gerisi geliyor. Ve anlatacak kadar kendime yakın hissettiklerim beni gerçekten de anlıyorlar, beraber çürütüyoruz zihnimin savlarını. Defalarca da yazdığım gibi, kendime has zannettiğim duyguların kollektifliğini bilmek beni rahatlatıyor. Gerçekten umursayanlar anlıyor, içinizdeki yaygaracıyı siz susturamazsanız onlar susturuyor. Zihnimizdekileri sesli olarak kendimize bile söylemekten çekinirken, düşündüklerinizi gerçekten ama gerçekten olduğu gibi filtresiz anlatabildikleriniz varsa, her şeyden çok buna şükretmeliyiz bence. Benim için bu kişi kızkardeşim örneğin. Ve öyle ya da böyle kabul edilmeye önem verdiğimiz bu devirde, artık bastırmaktan avucumuzda iz bırakan düşünceleri, estetikleştirmeye çalışıp rötuşlamadan bir başkasına aktarabilmek çok büyük bir konfor. Bazen başkalarının bizi anlaması bizim kendimizi anlamamızdan daha kolay oluyor. Çünkü biz en çok kendimize gücümüz yettiği için yine anlamlandıramadığımız olaylarda en çok kendimizi suçluyoruz. Çünkü izah edemediğimiz durumlar bazen ancak self guilt ile rasyonelleştirilebiliyor.

Meselelerimizi de böyle ele almak gerekiyor bence. Bir kitapla aydınlanmaya kavuşmaktan, bir vaazle cenneti hak ettiğine inanmaktan vazgeçmek gerekiyor. Tüm meseleler bir reçete ile çözülmüyor. Mental health’in de fiziksel sağlık gibi bir uğraş olduğunu kanıksamamız gerekiyor. Çözümlememiz gereken konuları eve market poşeti taşımaya benzetiyorum. Hepsini aynı anda taşıyıp plastik ellerimizi yakarken hepsini kayıtsızca yere atmaktansa, bazılarını bekletip sonra yukarı çıkarmak gerekebiliyor. Üzerine tez yazdıkça değil, elle tutuur çabalar harcadıkça kümülatif bir şekilde iyiye gidebildiğimiz bir alan mental health. Bir kere spora gidip fit olamayacağınızı kabul edecek sağ duyunuz varsa, tek kişisel gelişim kitabıyla da içsel huzuru yakalayamazsınız. Düzenli olarak içimizi çiçek açtıran şeyleri yapmamız gerekiyor.. İlla ki hobi edinin diyemem, çünkü biliyorum ki bazı insanların hiç hoşuna gitmiyor. Ama en azından bir çıkış yolu yaratın kendinize. Sevdiğiniz bir film, iyi hissettiren bir playlist, belki de sahilde deniz kokulu bir yürüyüş.

Ve ağlamak ayıp bir şey değil bu arada. Eğer siz de benim gibi ağlarken görülmekten nefret edenlerdenseniz, hatırlatayım diye diyorum. Eğer kendinize, kendinizi kurban psikolojisine sokmayacak kadar saygı duyuyorsanız, ağlamak oldukça sağlıklı bir dışavurum. Bir şeylere üzülüyorsanız, bence umursamıyor rolü yapanlardan binlerce kez daha coolsunuz. Sizi tebrik ederim bunu yapabiliyorsanız. Çünkü inanın çoğu insan kendilerini paramparça eden şeyleri bile söylemekten gocunuyor. Gerçekten de eğer toplumsal bir dilek hakkım olsa, bunu düzeltmeyi dilerdim, böylece pasif agresiflikten topyekun kurtulurduk…

Ve en en en önemlisi, sorunlardan kaçmamak. Sorunlardan kaçmadığınızda daha çok seviyorsunuz kendinizi. Kendi hakkınızı savunmaya layık gördüğünüz her yerde; işte, markette, kafede.. daha bir bağlanıyorsunuz kendinize. Eğer gerçekten uğruna mücadele ettiklerimizin kıymeti oluyorsa, neden kendi kendimize sahip çıkmayalım ki? Benim, kendimle barış içinde olma tanımım; inziva içerisindeki bir keşiş gibi her şeyi sessizlikle karşılamak demek değildir. Kimse bizim kendimiz için verdiğimiz savaşları bizim kadar iyi veremez. Tüm mücadelelerinden öyle ya da böyle başarıyla çıkan bir insana ne kadar saygı duyarsak kendimize de aynı saygıyla yaklaşıp karşıdan aynı saygıyı beklemek gerekiyor diye inanıyorum ben. O yüzden alttan almak asla kendini savunmak kadar asil bir davranış değil bence. Alttan almanın bir erdem olduğu yalanını, tek taraflı kavgaları kazamak için, çok uzman bir manipülatörün uydurduğuna inanıyorum. Kendimizi savunmaya layık görmek için “çok” şey başarmamıza da gerek yok bu arada, bu güne geldiyseniz bile bu düzenli bir devinimi sürdürdüğünüzdendir ve bu da bir başarıdır. Zamanın göreceliliği çoktan kanıtlandı ve bazen bazı saniyeleri geçirecek kadar güçlü olmanız bile sizi, kendiniz uğruna mücadele etmeye değer biri yapıyor.

Öyle işte.. bazen bazı günler birbirini tutmuyor. Ama tutmayan günlerde de içimizdekine sarılmak gerekiyor. Ya da eğer çok fena küstüysek, içimizdekiyle barıştırması için bir dostla kahveye çıkmak gerekiyor. Yani olduğumuz yerden ayrılıp momentum kazanmak gerekiyor ve de sorunları yok sayıp kendimize rol yapmamak. Nasıl ki her tür bilimde bir problem çözme devinimi varsa, insan psikolojisinde de bu böyle. Fizikte F=ma sadeleştirmesine nasıl ki milyon farklı kombinasyondan gelinebiliyorsa, kendi komplikasyonlarımızın sadeleştirmelerine de hiçbir şey yapmayarak değil, üzerine düşünerek; düşünürken kendimizi sabote edici düşünceleri eleyerek gelebiliyoruz. Çünkü bir şeylerin yolunda gitmediğini anlayabilecek farkındalığa sahip olmamız, bir şeyleri değiştirmek için savaşma gücünü de içimizde taşıdığımızın en büyük kanıtı.

Güçsüz bir insan için bu yüzden iyilik kavramından bahsedemeyiz. Güçsüzün genelde kötülük yapma insiyatifi yoktur. Belli bir güce geldikten ve yaptığı kötülüğün negatif outcome’ından etkilenmeyecek statudeyken iyiliği seçebilmek iyiyi yaratır bence, o yüzden iyiliği hiç bir zaman güçsüzlüğün çaresizliğine indirgememek lazım.  

 “O olsaydı benim yaptığımı yapmazdı ama” demek sorumluluklardan bir acil kaçış yolu. Yol vermekten her türlü jeste kadar insanı kısıtlayan bir bencilliğe dönüşmek üzereyken, fark edip cımbızla çekip çıkarmak gerek bu düşünceyi.. İşin aslı şu ki, hiçbir zaman yaptıklarınızın tam istediğiniz şekilde karşılığını alamazsınız, sonuçta herkesin adalet terazisi farklı işliyor. Ben de bunu fark ettiğimden beri “o olsaydı yapmazdı”ları bir nevi savunma mekanizması olarak kullanmayı bıraktım. Çünkü düşündüm de zaten bizi bugün olduğumuzdan daha iyi biri yapan “o olsaydı yapmazdı ama ben yaptım işte”ler değil mi?. Yaya ışığı yanmadan yol vermek, markette klasik poşetleme stresindeki birine hiç sorun değil acele etmeyin diyebilmek.. İlla çok çok büyük olmasına gerek yok, ama demem o ki, çoğu insanın yapmayı tercih etmediği şeyleri yaptığınıza kendinizin de şahitlik etmesi size kendinizi daha çok sevdirmiyor mu? Onun yapmayacağı ama sizin yapacağınız şeyler, aslında karakterinizi boşlukları dolduran bağlaçlardansa; kendi içinde kesinliği olan bir yükleme çevirmiyor mu? 

Zaten yapıp yapmama insiyatifiniz olduğunda, iyilik yapmayı seçmek sizi değerli kılmaz mı? Güçsüz bir insan için bu yüzden iyilik kavramından bahsedemeyiz. Güçsüzün genelde kötülük yapma insiyatifi yoktur. Belli bir güce geldikten ve yaptığı kötülüğün negatif outcome’ından etkilenmeyecek statudeyken iyiliği seçebilmek iyiyi yaratır bence, o yüzden iyiliği hiç bir zaman güçsüzlüğün çaresizliğine indirgememek lazım.   İyiliği kendin için mi yapıyorsun derseniz, evet, bir noktaya kadar kendim için yapıyorum. Çünkü kendimi kibarken daha çok seviyorum, iyilik yaparken daha sevecen buluyorum, gülümserken mizacım hoşuma gidiyor ve belki de hak etmeyen birine aynı şekilde cevap vermezken zarif olduğumu düşünüyorum…  Tüm bunlar kendimi daha çok sevdiriyor bana. Yani evet, en içten iyilikte bile kendimiz için yaptığımız birçok şey var. Ama kendimizi kendimize beğendirmeye çalıştığımız ancak başkalarına show yapmak için başka birinin yardıma muhtaçlığını kullacak kadar alçalmadığımız sürece, iyiliği kendimiz için de yapmakta bir sakınca görmüyorum ben. 

Tabii insan karşılık bekliyor elinde olmadan, bunu da inkar edemem. Fakat teoride aynı dili konuşsak da pratikte bambaşka dilleri konuşuyoruz. Örneğin benim sevgi dilim kahvedir.  Yani benimle sabahın erken bir saatinde karşılaşırsanız ve kendim içmeden size kahvemi ikram edersem bu aslında benim için önemli olduğunuz anlamına gelir. Fakat muhtemelen sizin gördüğünüz; henüz tam ayılamadığı için yarım ağız konuşan sabah sporunu abarttığı için adım attığı yeri bilemeyen biraz huysuz bir sarışın olabilir ve bir kahve  bağımlısı olarak tam açılmayan gözlerimi sizden hiç hazzetmeme yorabilirsiniz. Sonuçta sizin sevgi diliniz uzun konuşmalardan geçiyordur ve benim kahve teklifim sizi başımdan savmak için yaptığım bir antitezdir bu yüzden size göre. 

Ya da ikinci bir senaryo hayal ederlim, birine iyilik yaparsınız ve karşılığında size yer fıstığı hediye eder ve siz fıstığa alerjiniz olduğu için kendinize yapılan bir suikast girişimi olarak yorumlarsınız bunu…

Demem o ki, insanları değerlendirirken kapasitelerine göre oranlamalıyız. Çok öfkeli birinin arabanızın lastiği patlamışken görmezden gelip yanınızdan geçmesi onu “kötü” biri olarak yaftalamanıza sebep olabilir, halbuki o öfke problemi tedavisi gördüğü için yolu kapattığınız için size korna çalmadığından dolayı kendini “iyi” biri olarak hissedip kendiyle gurur duyabilir. 

Yani kimin neye ne kadar efor harcadığını kendi kapasitenizi referans alarak hesaplayamazsınız. Eğer tek bir referansın evrensel geçerliliği olsaydı tüm maddelerin yoğunluğunu 1 alırdık. Nasıl ki aynı madde farklı yoğunluktaki iki sıvıda üstte ve altta kalıyorsa, davranışlar da farklı insanlarda farklı potansiyellerde yukarıda veya aşağıda şeklinde bambaşka yorumlanabilir. O yüzden de “O olsaydı yapmazdı” dünyanın en saçma cümlesi bence. Evet o olsaydı yapmazdı, çünkü o sen değil. O her sabah koşarak mutfağa gidip kendine bir kahve demlemez, senin güldüğün filme o kadar gülmez, dinlerken dans etmeden duramadığın müziğe senin gibi komik figürlerle dans etmez. O seninle aynı şekilde iyillik yapmaz, çünkü iyiliğin de tek bir rengi yok ve anlaşılan o ki renk körlüğümüzden kurtulmamız için epey bir yol almamız gerekiyor.